Nałęczów odsłona III – zabytkowe wille w stylu szwajcarskim i secesyjnym

W XIX wieku w Europie, nastąpił rozwój zainteresowania przyrodo – i wodolecznictwem. Pierwsze kurorty pojawiły się u podnóża Alp szwajcarskich oraz na pogórzu Alp niemieckich i austriackich.

Dla architektury tych miejsc, wzorcem stał się szwajcarski dom góralski.

Był niski, miał duży dwuspadowy dach, z wysuniętymi szeroko okapami.

Ten podstawowy model, w wypadku obiektów uzdrowiskowych, uzupełniono tarasami, loggiami i balkonami, służącymi do odpoczynku i zażywania kąpieli słonecznych.

Fasady budynków, werandy, balustrady zewnętrznych schodów oraz obramowania okien i drzwi zdobiono dekoracjami o wzorach geometrycznych lub roślinnych.

Wille otaczano zielenią parkową i leśną.

Szwajcarska architektura ogrodowa, rozwinęła się w Polsce pod koniec XIX wieku. Wille tego typu pojawiły się w Konstancinie, Otwocku, Podkowie Leśnej, a nawet w Sopocie.

Do Nałęczowa, rozpoczynającego karierę uzdrowiska, styl szwajcarski dotarł w latach osiemdziesiątych XIX stulecia. Miasteczko broniło się przed zalewem szwajcarskiego stylu, który uważano za tandetny.

Ówczesny właściciel kurortu, Michał Górski, wydzielił 37 posesji z przeznaczeniem na wille i pensjonaty. Dopuścił do zabudowy jedynie 1/6 powierzchni działki, w celu zachowania odpowiedniej ilości zieleni. Bronił Nałęczowa przed gęstą siecią domów. Od samego poczatku miało to być miasto – ogród i jest to widoczne do dzisiaj.
W latach 1880–1905 zabudowa objęła trzy główne ulice Nałęczowa: aleję Lipową, Armatnią Górę oraz ul. Poniatowskiego.

Styl szwajcarski reprezentują w Nałęczowie między innymi wille: „Podgórze”, „Oktawia”, „Widok” znajdujące się na Armatniej Górze.

Secesja w architekturze miała być próbą przezwyciężenia XIX wiecznego historyzmu i panującej tendencji do powielania form i stylów z minionych epok.

Dążono do nowego, dekoracyjnego ukształtowania fasad. Stosowano swobodny układ okien, które chętnie zamykano łukiem spłaszczonym lub podkowiastym. Bramę umieszczano asymetrycznie, a balkony zaokrąglano. Ulubiony motyw stanowiły wystające wykusze, łączące kilka pięter. Dzięki temu fasady secesyjne były urozmaicone, malownicze, ożywione grą światła i cienia. Całość zdobiono dekoracją ornamentalną.

W Nałęczowie przykładem takiego stylu jest Willa Ukraina. Została zbudowana przez H. Straszyńskiego pod koniec XIX w. i pełniła funkcję rezydencjonalną.

 Źródła:

teatrnn.pl 1 , 2